Preambuła

Opieka nad dziećmi zawsze musi być związana z troską o ich integralny i pełny rozwój, dobro duchowe, psychiczne i fizyczne. Przyrodzona i niezbywalna godność człowie­ka, objawiona w prawie Bożym i strzeżona zarówno przez prawo kościelne, jak i pań­stwowe, winna stanowić źródło i gwarancję bezpieczeństwa każdej osoby przebywa­jącej w naszej placówce. Szczególna troska należy się dzieciom, osobom bezbronnym i chorym, które chcemy wspierać i chronić przed każdym złem.

Niniejszy dokument określa normy i zasady sprzyjające budowaniu środowiska bezpiecznego i przyjaznego dzieciom, osobom z niepełnosprawnością i dorosłym bez­bronnym, a jednocześnie pozwalającego na monitorowanie i eliminowanie wszelkich zagrożeń względem dobra duchowego, psychicznego i fizycznego osób przebywają­cych w naszym ośrodku. Bezpieczeństwo i ochrona przed wszelkimi formami przemo­cy, a zwłaszcza naruszanie nietykalności cielesnej, jest szczególnym przedmiotem troski wszystkich pracowników naszego domu.

Opisane w dokumencie standardy ochrony dzieci opierają się zarówno na aktual­nym ustawodawstwie prawa państwowego, m.in. wynikającym z Ustawy z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz właściwych dla ochrony dzieci norm Kodeksu karnego, jak i aktualnych normach i przepisach prawa kościelnego.

W placówce w sposób kompleksowy i systemowy podjęto wdrażanie standardów ochrony dzieci i osób bezbronnych poprzez opracowanie i wprowadzenie w życie sys­temu ich ochrony przed krzywdzeniem. Zawierają one wytyczne dotyczące tego, jak przeciwdziałać naruszaniu praw dzieci, jak tworzyć środowisko przyjazne i bezpieczne oraz jakie kroki należy podjąć w przypadku zagrożenia lub naruszenia bezpieczeństwa dzieci. Ustanowienie standardów ochrony dzieci i osób bezbronnych przed krzywdze­niem jest komunikatem zarówno dla personelu, jak i dla dzieci oraz ich rodziców/opie­kunów, że w codziennej pracy placówki respektowane są wartości, które gwarantują bezpieczeństwo oraz fundamentalne prawa przynależne każdemu człowiekowi.

Objaśnienia terminów

Na potrzeby tego dokumentu zostało doprecyzowane znaczenie poniższych pojęć:

przemoc wobec dziecka – jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie, wykorzystujące przewagę fizyczną, psychiczną lub ekonomiczną, na­ruszające prawa lub dobra osobiste dziecka, w szczególności narażające je na nie­bezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające jego godność, nietykalność cie­lesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na jego zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy.

dziecko – każda osoba poniżej 18. roku życia.

przełożony – osoba mianowana przez kościelny organ prowadzący, odpowiedzialna za bieżącą działalność instytucji i zatrudnionych w niej pracowników.5

pracownik – osoba zatrudniona w domu rekolekcyjnym na podstawie umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej.

wolontariusz, praktykant, stażysta – osoby realizujące zadania określone stosownym porozumieniem/umową w domu rekolekcyjnym.

krzywdzenie dziecka – każde zamierzone i niezamierzone działanie lub zaniechanie działania jednostki, instytucji lub społeczeństwa jako całości i każdy rezultat takie­go działania lub bezczynności, które naruszają równe prawa i swobody dzieci i/lub zakłócają ich optymalny rozwój.

przestępstwo na szkodę dziecka – na szkodę dzieci mogą być popełnione wszystkie przestępstwa, jakie mogą być popełnione przeciwko osobom dorosłym, a dodat­kowo przestępstwa, które mogą być popełnione wyłącznie przeciwko dzieciom (np. wykorzystywanie seksualne z art. 200 Kodeku karnego). Z uwagi na spe­cyfikę obiektów turystycznych, w których łatwo można uzyskać możliwość od­osobnienia, przestępstwami, do których najczęściej może dojść na ich terenie, będą przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności, w szczególności zgwałcenie (art. 197 k.k.), seksualne wykorzystanie niepoczytalności i bezradno­ści (art. 198 k.k.), seksualne wykorzystanie zależności lub krytycznego położenia (art. 199 k.k.), seksualne wykorzystanie osoby poniżej 15. roku życia (art. 200 k.k.), grooming (uwiedzenie dziecka za pomocą środków porozumiewania się na odle­głość – art. 200a k.k.).

przemoc fizyczna wobec dziecka – każda forma fizycznego przymusu lub przemocy ze strony rodzica lub opiekuna, czyli osoby odpowiedzialnej za dziecko, która prowa­dzi do urazu fizycznego lub psychicznego albo wiąże się z ryzykiem takiego urazu.

przemoc psychiczna (emocjonalna) wobec dziecka – niefizyczna, szkodliwa interakcja pomiędzy dzieckiem a rodzicem lub opiekunem, obejmująca zarówno działania, jak i zaniechania.

cyberprzemoc – wszelka przemoc z użyciem technologii informacyjnych i komunikacyj­nych – komunikatorów, czatów, stron internetowych, mediów społecznościowych, blogów, SMS-ów, MMS-ów. Może mieć formę wulgarnych wiadomości, obraźli­wych komentarzy (hejt, trolling), rozpowszechniania zdjęć ukazujących dziecko w niekorzystnym świetle, zastraszania, śledzenia (cyberstalking), ujawniania tajem­nic (outing) itp.

wykorzystanie seksualne – wciąganie dziecka w sferę aktywności seksualnej, nie­adekwatnej do jego etapu rozwojowego, w sferę działań, których ono nie rozu­mie i nie jest w stanie zaakceptować i które naruszają jednocześnie normy prawne i społeczne.

przemoc rówieśnicza – zjawisko polegające na agresywnym i celowym dręczeniu, nęka­niu czy prześladowaniu jednego lub kilku rówieśników w celu wywarcia na nich presji lub zadawania cierpienia. Może ona przybierać różne formy: fizyczna (ude­rzenia, pobicia, szarpanie, rzucanie przedmiotami); werbalna (wyzwiska, dogady­wanie, ośmieszanie, oczernianie, grożenie); elektroniczna (wysyłanie złośliwych 6

i obraźliwych wiadomości, publikowanie ubliżających wpisów w Internecie lub ośmieszających materiałów video; relacyjna (wykluczanie z grupy, ignorowanie, negatywne nastawianie innych); materialna (kradzieże i różne wymuszenia, nisz­czenie rzeczy osobistych); seksualna – fizyczna i werbalna (wulgarne określenia płci lub części ciała, niepożądany dotyk intymnych części ciała, seksualne aluzje i gesty, ściąganie komuś części ubrań, uporczywe przyglądanie się, robienie niechcianych zdjęć, obnażanie się, napastowanie i wymuszanie czynności seksualnych).

osoba odpowiedzialna za politykę ochrony wdrażająca standardy ochrony dzieci – wyznaczona osoba sprawująca nadzór nad prawidłowym stosowaniem standar­dów ochrony dzieci oraz ich aktualności.

osoba odpowiedzialna za ochronę dziecka – członek kadry lub inna wyznaczona osoba odpowiedzialna za przyjmowanie zgłoszeń dotyczących zagrożenia dobru dziec­ka lub jego krzywdy i podejmowanie interwencji. W przypadku nieobecności inna osoba wskazana do zastępstwa na tym stanowisku.

osoba odpowiedzialna za udzielanie wsparcia dziecku – członek kadry lub inna wy­znaczona osoba odpowiedzialna za udzielenie wsparcia dziecku.

dane osobowe dziecka – wszelkie informacje umożliwiające identyfikację dziecka, w tym jego imię i nazwisko, wizerunek.

delegat biskupa/wyższego przełożonego ds. ochrony dzieci – osoba wyznaczona przez właściwego przełożonego w danej diecezji lub kongregacji zakonnej do przyjmo­wania zgłoszeń i dokonania wstępnego rozeznania w sprawie domniemanego wy­korzystania seksualnego.

rejestr interwencji – dokumentacja zawierająca rejestr ujawnionych lub zgłoszonych incydentów lub zdarzeń zagrażających dobru dziecka uwzględniający informacje o zgłoszeniu ze wskazaniem osoby zgłaszającej, osoby podejrzewanej o krzywdze­nie (opiekun, członek personelu, inne dziecko, inna osoba), rodzaju podjętej inter­wencji (zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa, wniosek o wgląd w sytuację rodziny, wszczęcie procedury „Niebieskie Karty”), daty interwencji oraz dokumenty wytworzone podczas interwencji (m.in. notatki służbowe, karty interwencji, kopie zawiadomień/wniosków wysyłanych do właściwych służb).

Cele standardów ochrony dzieci

Standardy ochrony dzieci mają na celu:

·       zapewnienie bezpieczeństwa dzieciom i ustalenie procedur udzielania im wsparcia;

·       zapewnienie personelowi niezbędnych informacji i kompetencji, aby umożliwić im wywiązanie się z obowiązków w zakresie dbałości o dobro dzieci i ich ochronę;

·       zapewnienie dzieciom oraz ich rodzicom lub opiekunom niezbędnych informacji na temat zasad obowiązujących w placówce oraz możliwości uzyskania wsparcia w sytuacji krzywdzenia;

·       informowanie dzieci, rodziców lub opiekunów o zaangażowaniu domu rekolekcyj­nego w ochronę dzieci i zaproszenie ich do współpracy w budowaniu bezpieczne­go środowiska.

Polityka bezpieczeństwa

(Stworzenie i zachowanie bezpiecznego środowiska w placówce).

W domu rekolekcyjnym została opracowana i wprowadzona w życie wewnętrz­na Polityka ochrony dzieci/bezbronnych osób dorosłych dotycząca szczegóło­wych zasad bezpieczeństwa i sposobów ochrony osób przebywających w domu rekolekcyjnym.

Polityka dotyczy całego personelu (pracowników, współpracowników, stażystów i wolontariuszy – na wszystkich szczeblach organizacji).

Organ prowadzący Ośrodka Konferencyjno-Rekolekcyjnego Archidiecezji Łódzkiej w Porszewicach zatwierdził Politykę, a za jej wdrażanie i nadzorowanie odpowiada Dyrektor Ośrodka.  

Dyrektor Ośrodka wyznaczył osobę odpowiedzialną za monitoring realizacji Polityki. Rola, zadania oraz kwalifikacje tej osoby są jasno określone.

Polityka ochrony dzieci/osób bezbronnych jasno i kompleksowo określa:

·       czynniki ryzyka i czynniki chroniące specyficzne dla domów rekolekcyjnych, w których przebywają dzieci i osoby bezbronne;

·       zasady bezpiecznej rekrutacji personelu;

·       zasady bezpiecznych relacji personel/dorosły – dziecko i dziecko – dziecko;

·       zasady ochrony wizerunku i danych osobowych dzieci;

·       zasady bezpiecznego korzystania z Internetu i mediów elektronicznych;

·       dostosowania organizacyjne i fizyczne zmniejszające ryzyko wystąpienia jakiej­kolwiek przemocy (kodeksy zachowań);

·       sposób reagowania w organizacji/instytucji na przypadki podejrzenia, że dziec­ko doświadcza krzywdzenia i zasady prowadzenia rejestru interwencji.

Polityka jest opublikowana i szeroko promowana wśród całego personelu, rodzi­ców i dzieci, a poszczególne grupy są z nią aktywnie zapoznawane poprzez dzia­łania edukacyjne i informacyjne.

Dokumenty opisujące politykę ochrony i bezpieczeństwa są stale dostępne do wglądu dla wszystkich pracowników oraz osób przebywających w domu rekolekcyjnym.

Dzieci/dorosłe osoby bezbronne zostają zaznajomione z zasadami Polityki w sposób dostosowany do ich możliwości rozwojowych i intelektualnych.

1. Przyjmowanie gości

Poinformowanie o obowiązujących standardach ochrony dzieci w domach rekolekcyj­nych i innych domach je przyjmujących.

1.1. Grupa zorganizowana (której udostępniamy pomieszczenia lub gdy sami jesteśmy organizatorem)

W przypadku grupy zorganizowanej opiekę nad dziećmi przebywającymi w obiek­cie sprawuje organizator pobytu oraz wyznaczeni przez niego opiekunowie.

W przypadku grup koedukacyjnych należy zadbać o oddzielne zakwaterowanie chłopców i dziewcząt. Zaleca się, aby opieka nad dziećmi sprawowana była przez osoby tej samej płci.

Każde dziecko powinno mieć możliwość wykonywania czynności o charakterze intymnym w przystosowanych warunkach, chroniących jego intymność. Gdy z ja­kiegoś powodu dziecko/osoba bezbronna będzie wymagać wsparcia przy takiej czynności (np. po kontuzji w trakcie zabawy itp.), w pierwszej chwili pomaga opie­kun grupy, a w dłużej perspektywie, w zależności od potrzeby, opiekun lub osoba przygotowana do takiej posługi, najlepiej tej samej płci. Organizator winien za­troszczyć się o to, by rodzic/opiekun prawny dowiedział się o tym fakcie w jak najkrótszym czasie.

Opiekunowie nie powinni nocować w tym samym pomieszczeniu co dzieci. W sy­tuacji wymagającej od członka personelu pozostania w nocy w pomieszczeniu z wychowankiem, powinien on o tym fakcie powiadomić kierownika wyjazdu oraz, jeśli to możliwe, rodzica lub opiekuna prawnego wychowanka. Jeśli wyjazd przewiduje noclegi zbiorowe, organizator zawiera informację na ten temat w regu­laminie wyjazdu.

W sytuacjach wyjątkowych (np. młody uczestnik wycieczki boi się zasnąć w nocy i prosi opiekuna, by mu towarzyszył) organizator ocenia, na ile jest możliwe uzy­skanie zgody rodzica/opiekuna prawnego. Jeśli nie ma takiej możliwości, infor­muje o takiej sytuacji innego opiekuna wycieczki i troszczy się o to, by rodzic jak najszybciej dostał informację o tym, że taka sytuacja miała miejsce.

Podczas pobytu w domu rekolekcyjnym organizator winien przedstawić oświad­czenia rodziców/opiekunów. Rodzice lub opiekunowie prawni mają prawo do kontaktu ze swoim dzieckiem oraz z jego opiekunem (w przypadku organizacji).

1.2. Goście indywidualni

1.2.1. Identyfikacja dzieci

Personel podejmuje wszelkie możliwe kroki zmierzające do przeprowadzenia identyfi­kacji dziecka i jego relacji z osobą dorosłą, z którą znajduje się w obiekcie.

Aby dokonać identyfikacji dziecka i jego relacji w stosunku do osoby, z którą przeby­wa w obiekcie, należy:

·       zapytać o tożsamość dziecka oraz o relację dziecka w stosunku do osoby, z którą przybyło do obiektu lub w nim przebywa. W tym celu można poprosić o doku­ment tożsamości dziecka lub inny dokument potwierdzający, że osoba dorosła ma prawo do sprawowania opieki nad dzieckiem w obiekcie. W przypadku braku do­kumentu tożsamości można poprosić o podanie danych dziecka (imię, nazwisko, adres, numer PESEL);

·       w przypadku braku dokumentów wskazujących na pokrewieństwo dziecka i osoby dorosłej należy zapytać o tę relację osobę dorosłą oraz dziecko;

·       jeśli osoba dorosła nie jest rodzicem lub opiekunem prawnym dziecka, należy za­pytać, czy posiada dokument świadczący o zgodzie rodziców na wspólny wyjazd osoby dorosłej z dzieckiem (np. pisemne oświadczenie);

·       jeśli osoba dorosła nie posiada dokumentu zgody rodziców, należy poprosić o numer telefonu wyżej wymienionych, aby zadzwonić i potwierdzić przebywanie dziecka w obiekcie z obcą osobą dorosłą za wiedzą i zgodą rodziców/opiekunów prawnych;

·       w przypadku braku ustaleń można odmówić przyjęcia.

1.2.2. Procedury przyjmowania dzieci i/lub osób bezbronnych w domu rekolekcyjnym

Gości przyjmuje się za zgodą przełożonego w przeznaczonych do tego pomiesz­czeniach. Dzieci przebywają w domu rekolekcyjnym pod opieką rodziców lub opiekunów faktycznych posiadających zgodę opiekunów prawnych.

Dzieci mogą być przyjmowane samodzielnie w domu rekolekcyjnym na czas okre­ślony na podstawie pisemnej zgody opiekunów prawnych.

Tożsamość dzieci i ich opiekunów potwierdza okazanie odpowiedniego dokumen­tu lub pisemnej zgody (jak wyżej).

Osoby przyjmowane są w miejscach dostępnych dla gości.

Osoby przebywające w domu, korzystające z gościnności, mają zapewnioną bez­pieczną przestrzeń formacyjną i wypoczynkową.

Pracownicy i mieszkańcy domu okazują szacunek, wsparcie, życzliwość i potrzeb­ną pomoc wszystkim gościom.

W relacjach gości i pracowników obowiązują uprzejmość, przejrzystość, po­wściągliwość i prostota. Należy przestrzegać zasad obowiązujących w domu rekolekcyjnym.

Niedopuszczalne jest przebywanie gości w miejscach odosobnionych, wyłączo­nych z użytkowania lub zarezerwowanych dla innych osób lub celów. Spotkania indywidualne odbywają się w bezpiecznej przestrzeni zapewniającej dyskrecję, ale nie przy drzwiach zamkniętych (tym bardziej nigdy na klucz).

Jeśli placówka umożliwia dostęp do sieci wi-fi, to dzieci korzystają z niej za zgodą opiekunów.

Publikowanie wizerunku gości korzystających z pobytu w domu możliwe jest przy zachowaniu obowiązujących przepisów RODO.

Wszelkie uwagi związane z pobytem w domu należy zgłaszać dyrekcji lub wyzna­czonej do tego osobie.

W sytuacji podejrzenia krzywdy, popełnienia przestępstwa lub innych niewłaści­wych zachowań za oficjalne zgłoszenie tego faktu odpowiedzialny jest organizator grupy, przełożony bądź wyznaczona osoba.

2. Procedury dotyczące osób odpowiedzialnych za dom rekolekcyjny i pracowników

Osoby odpowiedzialne za dom i wszystkie osoby zaangażowane w bezpośrednią opiekę nad dziećmi są zweryfikowane pod względem kontaktu z dziećmi.

Wszystkie osoby zaangażowane w funkcjonowanie domu zobowiązane są do za­chowania obowiązujących norm zachowania wobec gości i dzieci (wymienionych w kodeksie zachowań).

Osoby odpowiedzialne za dom przechodzą odpowiednie szkolenia z zakresu ochrony dzieci przed krzywdzeniem oraz zasad interwencji w sytuacji podejrzenia zaistnienia przestępstwa.

2.1. Weryfikacja, delegowanie i edukacja osób pracujących z dziećmi/osobami bezbronnymi

Weryfikacja przewidziana prawem dotyczy odpowiedzialnych za dom, delegowanych do posługi opiekuńczo-wychowawczej oraz innych osób zatrudnianych w dziele mają­cych kontakt z dziećmi. W celu weryfikacji wymagane jest:

·       przedłożenie przełożonemu przy przyjmowaniu posługi lub pracy (zatrudnianych od dn. 15 lutego 2024 r.) zaświadczenia o niekaralności (w tym głównie, jeśli chodzi o przestępstwa określone w art. 189a k.k. – handel ludźmi, art. 207 k.k. – znęcanie oraz w ustawie z dn. 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii) – por. art. 21. 3 Ustawy;

·       sprawdzenie przez przełożonego, czy osoba przyjmowana do dzieła (od dn. 15 lutego 2024 r.) figuruje w Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym;

·       osoby zatrudnione i posługujące w domu wcześniej (przed 15 lutego 2024 r.) oraz te, które nie pełnią funkcji wychowawczych wśród dzieci, należy prosić o podpisa­nie oświadczenia, że nie były skazane za przestępstwa związane z przemocą i prze­stępstwa przeciwko wolności seksualnej w stosunku do dzieci;

·       osoby, które w ostatnich dwudziestu latach mieszkały poza Polską, są zobowią­zane do przedłożenia informacji z rejestrów karnych tych państw (por. art. 21. 5-6 Ustawy), w których przebywały, lub kartę karną bądź odpowiednie oświadczenie, jeśli w prawie tych państw takie regulacje nie występują, według wzoru (przykła­dowe oświadczenia znajdują się Załącznikach).

Przeszkolenie posługujących w domu rekolekcyjnym obowiązuje:

Przy przyjmowaniu do pracy/wolontariatu szkolenie ma charakter informacyjny. Należy wtedy jasno ustalić, jaką wiedzę powinni posiadać pracownicy, a jaką wo­lontariusze z zakresu:

·       własnej kompetencji emocjonalnej i społecznej;

·       komunikacji i rozwiązywania konfliktów;

·       strategii działania sprawców wykorzystywania seksualnego w instytucjach i różnych form przemocy;

·       konsekwencji doświadczanej przemocy;

·       czynów karalnych według aktualnego ustawodawstwa.

Realizuje się to na podstawie odpowiedniego wywiadu przy pomocy kwestionariu­sza własnego domu oraz rozmowy instruktażowej z odpowiedzialnym za dzieło.

Obowiązujący zakres szkoleń w temacie ochrony dzieci i osób bezbronnych oraz prowadzący szkolenia:

·       wszystkie osoby posługujące w danym domu, niezależnie od formy zatrudnie­nia, w tym i te, które nie podejmują pracy wychowawczej, zobowiązane są do szkoleń na temat: przyjętych standardów w domu – kodeks zachowań, procedury i inne zagad­nienia z tym związane. Jest to szkolenie przeprowadzone przed przyjęciem do pracy;

·       w aktualnej sytuacji – należy uzupełnić szkolenia również wobec tych, którzy nie przeszli takiego szkolenia;

·       w sytuacji, w której zmieniają się zasady w danym miejscu, należy je przed­stawić wszystkim już pracującym.

Ten zakres szkoleń może prowadzić osoba odpowiedzialna w danej placówce za prewencję.

Pracownicy i wolontariusze pełniący funkcje opiekuńczo-wychowawcze w domu rekolekcyjnym dodatkowo zobowiązani są odbyć następujące szkolenia:

·       rodzaje przemocy (w tym przemoc rówieśnicza);

·       jak rozpoznać symptomy przemocy (w tym wykorzystania seksualnego);

·       strategie działania sprawców przemocy (w tym przemocy seksualnej);

·       jak rozmawiać z dzieckiem/nastolatkiem/osobą bezbronną na temat krzywdy;

·       zagrożenia i ochrona przed szkodliwymi treściami w Internecie;

·       dodatkowe, obowiązkowe w danej placówce/miejscu duszpasterskim.

Każda z osoba pracująca z dziećmi i młodzieżą powinna mieć zaświadczenie o tym, że takie szkolenie ukończyła.

Można skorzystać z pomocy e-learningowych szkoleń COD dla dorosłych i mło­dych liderów zakończonych egzaminem i certyfikatem.

Ten rodzaj szkolenia prowadzą osoby odpowiednio do tego przygotowane i posia­dające delegację swoich przełożonych do pełnienia takich zadań.

Każda osoba pracująca z dziećmi co dwa lata uczestniczy w jednodniowym szko­leniu z zakresu prewencji. Treść tych szkoleń przygotowana jest przez osobę od­powiedzialną w diecezji/zakonie za prewencję, ewentualnie jest wskazana przez odpowiedzialny zespół za prewencję w Kościele w Polsce.

Osoby odpowiedzialne w konkretnym miejscu/placówce za prewencję poza wspo­mnianą wyżej wiedzą, powinny mieć także tę na temat: budowania systemu prewencji zgodnego z wymogami Kościoła i ustaw pań­stwowych (obecnie tzw. Ustawy Kamilka i Krajowego Planu Przeciwdziałania Przestępstwom Przeciwko Wolności Seksualnej i Obyczajności na Szkodę Mało­letnich na lata 2023-2026):

·       podstawowych procedur prawnych (kanonicznych i prawnokarnych);

·       czynników ryzyka i czynników ochronnych w domu rekolekcyjnym;

·       placówek pomocowych w danym środowisku;

·       inne, ustalone dla danego środowiska.

Za szkolenie tych osób odpowiada osoba odpowiedzialna za prewencję w danej die­cezji/zakonie. Na szkolenia zaprasza osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje.

Każda osoba przed wyznaczeniem jej na odpowiedzialną za prewencję w danej placówce powinna przejść szkolenie z ww. tematów.

Osoby odpowiedzialne za prewencję w danej placówce uczestniczą raz w roku w spotkaniu odpowiedzialnych za prewencję w danym zakonie/diecezji.

3. Sposób reagowania na oskarżenia lub niewłaściwe zachowania

3.1. Wiedza o tym, jakie zachowania są już krzywdą, a jakie niewłaściwym zachowaniem

Dziecko może zostać pokrzywdzone każdym rodzajem przestępstwa, jednak naj­częściej w kontekście przestępczości na szkodę dzieci wskazuje się na przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu, wolności seksualnej i obyczajności, przeciwko rodzinie i opiece, czci i nietykalności cielesnej oraz przestępstwa przeciwko wolności. Ni­niejsze zasady koncentrują się na ochronie dzieci przed wykorzystaniem seksual­nym, z którym powiązane są takie zjawiska jak: wykorzystanie fizyczne, wykorzy­stanie psychiczne, cyberprzemoc, zaniedbanie.

Odrębną kategorią są niewłaściwe zachowania, do których w domach rekolekcyj­nych możemy zaliczyć:

·       pojawienie się gościa w obiekcie z dzieckiem, z którym wcześniej nie meldował się w recepcji;

·       wynajęcie pokoju z dzieckiem, w którym jest mniej łóżek niż meldowanych osób, np. łóżko małżeńskie;

·       przyjście dziecka do obiektu późnym wieczorem lub w czasie, w którym powin­no być ono w szkole;

·       ubiór dziecka nieodpowiedni do pogody albo nieadekwatny względem osoby dorosłej, z którą przyjechało do obiektu;

·       zachowanie osoby dorosłej wobec dziecka w sposób nacechowany seksualnie, a relacja między osobą dorosłą a dzieckiem nie wydaje się naturalna i opiekuńcza;

·       w pokoju, w którym osoba dorosła zameldowała się tylko z dzieckiem, znajdują się prezerwatywy;

·       dziecko przez dłuższy czas jest pozostawione w pokoju bez opieki lub nie wy­chodzi z niego;

·       utrwalanie wizerunku dziecka (filmowanie, fotografowanie) bez pisemnej jego zgody i zgody jego rodzica czy opiekuna.

3.2. Zasady postępowania w sytuacji domniemanej krzywdy lub niewłaściwego postępowania (ad intra)

Każdy członek personelu domu rekolekcyjnego/noclegowego, który został poin­formowany o podejrzeniu przemocy wobec dziecka, jest zobowiązany do podjęcia adekwatnych działań zgodnie z niniejszą procedurą.

Wiadomość o doznanej przez dziecko krzywdzie może pochodzić z różnych źródeł: nigdy nie wolno jej lekceważyć, zawsze trzeba ją weryfikować i próbować wyjaśnić.

Należy pamiętać, że: osoba, która jako pierwsza dowiaduje się o zaistnieniu potencjalnego przypad­ku krzywdzenia dziecka, powinna go z uwagą wysłuchać, ale nie jest upoważ­niona do wydawania decyzji i osądów; jest to zadanie organów oraz instytucji, do których sprawa zostanie skierowana;

Każdy z pracowników, który podejrzewa krzywdę na szkodę dziecka, ma obo­wiązek zgłoszenia tego faktu przełożonemu lub osobie przez niego wyznaczonej;

Wszystkie podejrzenia i zarzuty powinny być traktowane poważnie i trzeba na nie reagować zgodnie z procedurami przewidzianymi w niniejszym dokumen­cie, wynikającymi z prawa kanonicznego i państwowego oraz współpracować z właściwymi organami państwowymi i kościelnymi w zakresie ich kompetencji.

Rozmowa z osobą zgłaszającą krzywdę, jeśli jest nią osoba pokrzywdzona:

Pierwszym celem rozmowy winno być danie poczucia wsparcia i bezpieczeństwa oraz zrozumienia osobie skrzywdzonej, a jednocześnie, na miarę możliwości, pozyskanie in­formacji o faktycznych lub prawdopodobnych okolicznościach zaistnienia niewłaściwej sytuacji.

Prowadząc rozmowę z osobą poszkodowaną, trzeba pamiętać, by:

·       zachować spokój, szacunek i empatię w stosunku do osoby zgłaszającej;

·       nastawić się głównie na aktywne i wspierające słuchanie;

·       nie okazywać wątpliwości co do wiarygodności osoby lub jej wypowiedzi;

·       nie zadawać zbędnych pytań i nie domagać się szczegółów (zwłaszcza natury in­tymnej), jeśli sama osoba pokrzywdzona o tym nie opowiada;

·       dostosować się do rytmu i poziomu otwarcia osoby pokrzywdzonej, nie przymu­szać jej do mówienia, nie przyspieszać i nie sugerować niczego własnymi pytaniami;

·       nie obiecywać jej tego, czego nie będziemy mogli zrobić, a co może nam utrudnić udzielenie pomocy (np. zachowania rozmowy w tajemnicy);

·       zapewnić o naszym wsparciu i pomocy także po zakończeniu rozmowy;

·       omówić ogólnie możliwości dalszej współpracy oraz form kontaktu.

Jeśli zgłoszenia dokonuje osoba inna niż poszkodowana (świadek zdarzenia, powiernik osoby skrzywdzonej, inny członek danej grupy), która ma wiedzę o zaistniałych wyda­rzeniach, należy skoncentrować się na ustaleniu faktów, okoliczności zdarzenia i osób biorących w nim udział.

Fakt zgłoszenia musi zostać udokumentowany sporządzeniem notatki służbowej, w której na miarę możliwości zostaną określone podstawowe informacje, takie jak: imię i nazwisko zgłaszającego i jego dane teleadresowe, data czynu lub okres, w jakim do niego doszło, imię i nazwisko oraz wiek pokrzywdzonego i domniema­nego sprawcy, zwięzły opis wyrządzonej krzywdy. Notatka służbowa winna być podpisana przez sporządzającego oraz przez osobę zgłaszającą.

Jeżeli istnieje podejrzenie, iż osobą odpowiedzialną za przemoc, w tym przemoc seksualną wobec dziecka jest osoba związana z placówką – domem rekolekcyjnym, należy wówczas na czas przeprowadzania postępowania wyjaśniającego odsunąć taką osobę od pełnienia obowiązków wymagających kontaktów z dziećmi, nie na­rażając jej na utratę reputacji.

W zależności od okoliczności procedowanie dalszego trybu postępowania wyja­śniającego i prewencyjnego spoczywa na osobach odpowiedzialnych za daną grupę lub ośrodek, stosownie do posiadanych kompetencji. Styl reagowania winien być zawsze dostosowany do aktualnych potrzeb, zwłaszcza osoby pokrzywdzonej, a także musi uwzględniać nie tylko normy opisane w niniejszych standardach, ale również i normy prawa państwowego i kościelnego z właściwymi organami w za­kresie ich kompetencji.

4. Zasady zgłaszania

Jeśli z doniesienia wynika, że krzywda została popełniona na terenie obiektu może się powtórzyć w najbliższym czasie, to przełożony lub osoba przez niego wyzna­czona winien/winna wezwać policję, a następnie podejmować kolejne czynności. Jeśli drobna zwłoka nie zagraża bezpieczeństwu osoby skrzywdzonej, można do­konać zgłoszenia za pośrednictwem innych osób.

W przypadku, gdy osoba skrzywdzona jest uczestnikiem zorganizowanej grupy korzystającej z usług obiektu/domu rekolekcyjnego, wówczas o fakcie krzywdy informuje się osobę odpowiedzialną, pod której opieką ona się znajduje. W kom­petencji tej osoby leży podjęcie dalszych czynności i zgłoszeń. Fakt zgłoszenia po­winien być udokumentowany w notatce służbowej. Osoba przyjmująca zgłoszenie ma obowiązek uruchomić oficjalną procedurę działania prewencyjnego, w pierw­szej kolejności zgłaszając problem do osób odpowiedzialnych za daną grupę lub ośrodek, w którym osoba pokrzywdzona przebywa.

Jeśli dziecko jest pod opieką osoby dorosłej, wówczas jej obowiązkiem jest urucho­mienie procedur interwencyjnych. W obu wyżej wymienionych przypadkach jest to zasada, jeżeli opiekunowie nie są wskazani jako sprawcy.

Po przeprowadzeniu rozmowy na temat zaistnienia ewentualnej krzywdy należy działać bez zwłoki, zgodnie z opisaną procedurą.

Jeśli krzywda nosiła znamiona przestępstwa w rozumieniu prawa kościelnego, należy zwrócić się do delegata diecezji lub prowincji miejsca, któremu podlega po­dejrzany. Na tę okoliczność należy sporządzić oświadczenie o oficjalnym potwier­dzeniu przyjęcia zgłoszenia przez delegata.

Jeśli krzywda nosiła znamiona przestępstwa w rozumieniu prawa państwowe­go, należy bezzwłocznie powiadomić stosowne organy (policja lub prokuratura). Może to uczynić osoba do tego wyznaczona w domu rekolekcyjnym, organizator grupy. Jeśli natomiast w diecezjach i zakonach jest taka praktyka, to zgłaszającym prawdopodobieństwo popełnienia przestępstwa przeciwko dziecku może być też delegat biskupa/wyższego przełożonego, stąd należy poinformować go niezwłocz­nie o zaistniałej krzywdzie, także w sytuacjach niejasnych i budzących wątpliwo­ści. Pierwszym odpowiedzialnym za formalne zgłoszenie lub koordynację tego faktu jest zawsze organizator danej grupy.

Dokumentacja postępowań wyjaśniających zgłoszenia lub podejrzenia dotyczące aktów przemocy albo wykorzystania dziecka powinna być przechowywana w ar­chiwum tajnym właściwego podmiotu zarządzającego jako informacja niejawna.

Do dokumentacji dołącza się oświadczenie uzyskane od organizatora pobytu danej grupy potwierdzające, że posiada wszelkie zgody wymagane na wyjazd z dziećmi. Wzór takiego oświadczenia znajduje się w Załącznikach.

W sytuacji ujawnienia krzywdy zarządca obiektu zobowiązuje się udostępnić od­rębne pomieszczenie dla osoby pokrzywdzonej oraz listę miejsc, w których można uzyskać pomoc psychologiczną lub prawną.

Zarządca budynku zobowiązuje się udzielić wsparcia pokrzywdzonym poprzez pomoc duszpasterską lub psychologiczną, gdy doszło do ujawnienia krzywdy w trakcie organizowanych przez niego spotkań/rekolekcji.

4.1. Procedura postępowania w przypadku niewłaściwego zachowania

Informacja o standardach funkcjonowania i ochronie dzieci (w wersji pełnej i skró­conej dla dzieci) znajduje się na stronie internetowej placówki oraz w publicznym miejscu wewnątrz obiektu, aby każdy mógł się z nią zapoznać.

Zgodnie z regulaminem domu na pobyt dziecka w domu rekolekcyjnym należy uzyskać pisemną zgodę rodziców/opiekunów prawnych, po uprzednim zapozna­niu ich z ramowym planem działania i zasadami organizacji.

W przypadku ujawnienia niewłaściwego zachowania należy porozmawiać z osobą, która dopuściła się tego czynu, i wyjaśnić, że na terenie obiektu/domu rekolekcyj­nego obowiązuje kodeks zachowań, który ma zapewnić dzieciom i osobom bez­bronnym korzystającym z obiektu bezpieczeństwo i każdy jest zobowiązany do jego przestrzegania. W zależności od rodzaju zaistniałej (niewłaściwej) sytuacji należy uruchomić adekwatne działania, zgodne z przyjętymi regułami podejmo­wania interwencji.

4.2. Procedura postępowania w przypadku podejrzenia krzywdzenia dziecka

Zawsze, kiedy jest to możliwe, należy dokonywać identyfikacji dziecka i jego rela­cji z osobą dorosłą, z którą przebywa w obiekcie.

W sytuacjach nietypowych i/lub podejrzanych, wskazujących na możliwe ryzyko krzywdzenia dziecka, identyfikacja jest obowiązkowo przeprowadzana przez pra­cownika recepcji.

Aby dokonać identyfikacji dziecka i jego relacji w stosunku do osoby, z którą przebywa w obiekcie, należy podjąć działania wyjaśniające, które omówiono już wcześniej.

W przypadku oporu ze strony osoby dorosłej co do okazania dokumentu dziecka i/lub wskazania relacji należy wyjaśnić, że procedura służy zapewnieniu dzieciom korzystającym z domu rekolekcyjnego bezpieczeństwa i została opracowana w po­rozumieniu z organizacjami pozarządowymi działającymi w tym przedmiocie.

Po wyjaśnieniu sprawy w sposób pozytywny należy podziękować za czas poświę­cony na upewnienie się, że dziecko jest pod dobrą opieką i jeszcze raz podkreślić, że procedura ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa dzieciom.

W przypadku, gdy rozmowa nie rozwieje wątpliwości dotyczących podejrzenia wobec dorosłego i jego intencji skrzywdzenia dziecka, należy dyskretnie powiado­mić przełożonego i pracowników ochrony (o ile są w tym czasie na terenie obiek­tu). Aby nie wzbudzać podejrzeń, można np. powołać się na konieczność skorzy­stania ze sprzętów na tyłach recepcji, prosząc osobę dorosłą, aby poczekała wraz z dzieckiem w holu, restauracji lub innym miejscu.

Od momentu, kiedy pojawiły się pierwsze wątpliwości, zarówno dziecko, jak i osoba dorosła powinni być pod stałą obserwacją personelu i nie powinni zosta­wać sami.

Przełożony, który został powiadomiony o sytuacji, podejmuje decyzję o zawiado­mieniu policji lub w razie wątpliwości przejmuje rozmowę z podejrzaną osobą do­rosłą w celu uzyskania dalszych wyjaśnień.

W przypadku, gdy rozmowa potwierdzi przekonanie o próbie lub popełnieniu przestępstwa na szkodę dziecka, przełożony zawiadamia o tym fakcie policję. Dalej stosuje się procedurę w przypadku okoliczności wskazujących na skrzyw­dzenie dziecka.

W przypadku, gdy świadkami nietypowych i/lub podejrzanych sytuacji są pra­cownicy innych działów domu rekolekcyjnego, np. serwis sprzątający, obsługa pokoi, pracownicy restauracji, ochrony, powinni oni o tym niezwłocznie zawiado­mić przełożonego, który zadecyduje o podjęciu odpowiednich działań.

W zależności od sytuacji i miejsca przełożony weryfikuje, na ile podejrzenie krzyw­dzenia dziecka jest zasadne. W tym celu dobiera odpowiednie środki prowadzące do wyjaśnienia sytuacji lub podejmuje decyzję o przeprowadzeniu interwencji i za­wiadamia policję.

4.3. Procedura postępowania w przypadku okoliczności wskazujących na skrzywdzenie dziecka

Mając uzasadnione podejrzenie, że dziecko przebywające w obiekcie jest krzyw­dzone, należy niezwłocznie zawiadomić policję, dzwoniąc pod numer 112 i opisu­jąc okoliczności zdarzenia. W zależności od dynamiki sytuacji i okoliczności telefon wykonuje osoba, która jest bezpośrednim świadkiem zdarzenia (pracownik/prze­łożony). Jeśli zawiadamiającym jest pracownik, jednocześnie o zdarzeniu informu­je swojego przełożonego.

Uzasadnione podejrzenie krzywdzenia dziecka występuje wtedy, gdy:

·       dziecko ujawniło pracownikowi obiektu fakt krzywdzenia;

·       pracownik zaobserwował krzywdzenie;

·       dziecko ma na sobie ślady krzywdzenia (np. zadrapania, zasinienia), a zapytane odpowiada niespójnie i/lub chaotycznie i/lub popada w zakłopotanie bądź wy­stępują inne okoliczności mogące wskazywać na krzywdzenie, np. znalezienie materiałów pornograficznych z udziałem dzieci w pokoju osoby dorosłej.

W tej sytuacji należy uniemożliwić dziecku oraz osobie podejrzewanej o krzyw­dzenie dziecka oddalenie się z obiektu.

W uzasadnionych przypadkach można dokonać obywatelskiego zatrzymania osoby podejrzewanej. W takiej sytuacji, do czasu przybycia policji, należy w miarę możliwości trzymać tę osobę pod nadzorem dwóch pracowników w osobnym po­mieszczeniu z dala od widoku innych gości.

W każdym przypadku należy zadbać o bezpieczeństwo dziecka. Dziecko powinno przebywać pod opieką pracownika do czasu przyjazdu policji.

W przypadku uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa powiązanego z kontaktem dziecka z materiałem biologicznym sprawcy (nasienie, ślina, naskó­rek), należy w miarę możliwości zabezpieczyć ślady przestępstwa do czasu przy­jazdu policji.

Po odebraniu dziecka przez policję należy zabezpieczyć materiał z monitoringu oraz inne istotne dowody (np. dokumenty) dotyczące zdarzenia i na wniosek służb przekazać ich kopię listem poleconym lub osobiście prokuratorowi lub policji.

Po interwencji należy opisać zdarzenie w dzienniku zdarzeń lub innym dokumen­cie przeznaczonym do tego celu.

5. Zapewnienie opieki i wsparcia osobom skrzywdzonym

W przypadku faktu ujawnienia krzywdy dziecka nie wystarczy jedynie zgłoszenie tego wydarzenia do odpowiednich służb. Należy objąć pomocą osobę pokrzywdzoną, jej ro­dzinę oraz innych świadków krzywdy, których to zdarzenie również głęboko dotyka. Jest to długofalowy proces, w który mogą być zaangażowane różne osoby ze środowiska dziecka (osoba zaufania, szkolny psycholog, pedagog, nauczyciele, którzy mają wiedzę o zdarzeniu). Często potrzebna jest również specjalistyczna pomoc zewnętrzna. W cen­trum wszystkich działań powinno być dobro dziecka. Zapewnienie opieki i wsparcia osobom skrzywdzonym leży po stronie organizatora wyjazdu. Jeśli dom rekolekcyjny jest organizatorem, wówczas zapewnienie takiego wsparcia leży po stronie pracowników obiektu. Jest ono doraźne i dotyczy momentu, od kiedy wydarzenie zostało ujawnione i zgłoszone, do chwili interwencji policji i przekazania dziecka opiekunom. Należy rów­nież uwzględnić zapewnienie pomocy duszpasterskiej.

5.1. Pomoc osobie bezpośrednio skrzywdzonej

Ważne, by w tym momencie osoba towarzysząca osobie skrzywdzonej zwróciła przede wszystkim uwagę na: zmniejszenie lęku, budowanie poczucia bezpieczeństwa i zaufa­nia poprzez objęcie jej opieką, okazanie troski, stworzenie przestrzeni do słuchania, od­ciążanie z poczucia winy, jeśli ono występuje; pozwolenie na odreagowanie trudnych emocji.

5.2. Pomoc osobom bliskim osoby skrzywdzonej

Ze strony placówki ważne jest przekazanie opiekunom osoby skrzywdzonej wszystkich znanych informacji o krzywdzie, jakiej doznało ich dziecko, a także poinformowanie o instytucjach, fundacjach lub osobach, które mogą udzielić profesjonalnego wsparcia, także wsparcia duchowego, jeśli zachodzi taka potrzeba.

5.3. Pomoc środowisku rówieśniczemu, w którym dokonała się krzywda (tzw. „ofiarom wtórnym”)

W przypadku tak poważnego zdarzenia, jakim jest krzywda dziecka, należy pamię­tać o osobach, które były świadkami wydarzenia lub mają informacje na jego temat, na przykład o pozostałych uczestnikach grupy młodzieżowej czy innych gościach obiektu. Wsparcie dla świadków musi być okazywane z delikatnością i w sposób wyważony. Nie może w żaden sposób naruszać dobra skrzywdzonej osoby. Formą pomocy, którą należy zaproponować, jest wskazanie instytucji zewnętrznych oraz numerów telefonów zaufania, gdzie można uzyskać wsparcie.

Placówka powinna w widocznym miejscu udostępnić spis miejsc, gdzie można uzy­skać pomoc.

Opracowano we współpracy z Centrum Ochrony Dziecka

31–501 Kraków, ul. Kopernika 26

„Standardy ochrony dzieci w domach rekolekcyjnych oraz innych domach przyj­mujących dzieci i/lub osoby bezbronne” zostały przygotowane w ramach projektu COD „Standardy ochrony dzieci w Kościele katolickim w Polsce”.

Koordynacja projektu:

Ewa Kusz

Opracowanie:

Ks. Wojciech Rzeszowski

S. Renata Bociarska

S. Anna Pietrusiewicz

S. Joanna Musiał

S. Anna Tarnowska

Małgorzata Pabis

Redakcja:

Małgorzata Terlikowska

Redakcja techniczna:

Jacek Zaryczny

Kraków 2024

WAŻNE KONTAKTY

Jeśli potrzebujesz pomocy lub rozmowy, chcesz chronić siebie, dziecko lub rodzinę.

DELEGAT BISKUPA DS. OCHRONY DZIECI I MŁODZIEŻY W ARCHIDIECEZJI ŁÓDZKIEJ

• Delegat Biskupa ds. Ochrony Dzieci i Młodzieży w Archidiecezji Łódzkiej, Osób z niepełnosprawnością i bezradnych z kompetencjami odpowiedzialnego za prewencję 

diakon Sebastian Piątkowski
ul. ks. I. Skorupki 1, 90-458 Łódź,
e-mial:prewencja1@archidiecezja.lodz.pl
tel. +48 887 667 880

• Delegat Biskupa ds. Ochrony Dzieci i Młodzieży w Archidiecezji Łódzkiej, Osób z niepełnosprawnością i bezradnych

pani Monika Seliga
ul. ks. I. Skorupki 1, 90-458 Łódź
e-mial: prewencja2@archidiecezja.lodz.pl
tel. +48 42 66 48 732

• Delegat Biskupa ds. Ochrony Dzieci i Młodzieży, Osób z niepełnosprawnością i bezradnych 

ks. prał. Tadeusz Weber
ul. ks. I. Skorupki 1
90-458 Łódź,
tel. +48 42 66 48 725 lub +48 42 66 48 728
e-mial: ochronadzieci@archidiecezja.lodz.pl

• Duszpasterz Osób skrzywdzonych i Ich rodzin

ks. dr Tomasz Liszewski
tel. kom. 887 788 125
e-mail: duszpasterz.ofiar@archidiecezja.lodz.pl

• Pomoc prawna

ks. dr prał. Zbigniew Tracz
ul. ks. I. Skorupki 1, 90-458 Łódź
tel. +48 42 66 48 730 lub +48 42 66 48 728
email: kanclerz@archidiecezja.lodz.pl

• Pomoc psychologiczna

pani Joanna Malinowska - psycholog, psychoterapeuta
pani Elżbieta Wróblewska - psycholog, psychoterapeuta

Ośrodek Pomocy Duchowej - Łódźt
ul. Przyszkole 2
tel. +48 888 339 781, 691 399 455
e-mail: kontakt@pomocduchowa.org.pl, pomocduchowa150820@gmail.com

Centrum Psychoterapii CARDONER Fundacji Mocni w Duchu – Łódź
tel. 507 402 675
e-mail: terapeuta@odnowa.jezuici.pl

• Pomoc duszpasterska

ks. dr Tomasz Liszewski
tel. kom. 887 788 125
e-mail: duszpasterz.ofiar@archidiecezja.lodz.pl